بیماری سلیاک چیست؟
بیماری سلیاک (Celiac disease) یک بیماری اتوایمیونی و مزمن است که با واکنش ناخوشایند بدن به گلوتن، یک نوع پروتئین موجود در گندم، جو، جو دوسر، و غلات مرتبط همراه است. وقتی کسی که بیماری سلیاک دارد، گلوتن را مصرف می‌کند، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به پوشش روده‌های کوچک حمله می‌کند، که این امر باعث آسیب به روده‌ها و کاهش جذب مواد مغذی از غذا می‌شود.
علائم و نشانه‌های بیماری سلیاک می‌تواند بین افراد متفاوت باشد، اما برخی از علائم شایع آن عبارتند از:
1. دیسپپسی (سوء هاضمه) و کاهش اشتها
2. اسهال مزمن یا یبوست
3. کاهش وزن بدن
4. کاهش انرژی و خستگی مداوم
5. کاهش سلول‌های خونی (آنمی) و فقر آهن
6. اختلالات پوستی مانند آفت‌های دهان، پوسته شدن پوست، خارش، و زگیل
7. کاهش رشد در کودکان
8. عدم تعادل هورمون‌ها
تشخیص بیماری سلیاک شامل ترکیب چندین مرحله از جمله تاریخچه بیماری، آزمایش‌های خونی، آزمایش بیوپسی روده ناحیه دوازده‌انگشتی، و پاسخ به حملاتی که بدن به گلوتن دارد، می‌شود.
بدترین عوارض بیماری سلیاک شامل کم‌کاری کبدی، کاهش جذب کلسیم و عمدتاً ویتامین د که ممکن است باعث هشداری مانند آسم استخوان یا اوتیسم شود، و نیز افزایش خطر برخی از سرطان‌ها، به خصوص سرطان روده است.
بدیهی است که درمان بیماری سلیاک مشتمل بر کنترل رژیم غذایی با حذف گلوتن می‌باشد. این بیماران باید از مصرف غلاتی مانند جو دوسر، گندم، جو و... کاملاً خودداری کنند و بجای آن‌ها از غلات بدون گلوتن مانند برنج، کینوا، آرد برنج، آرد ذرت و... استفاده کنند. اطلاع از این نکته نیز مهم است که برای تشخیص و درمان صحیح بیماری سلیاک، مراجعه به یک پزشک متخصص و متخصص تغذیه ضروری است.
راه های درمان بیماری سلیاک
درمان بیماری سلیاک شامل رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن و مداومت در اجتناب از مصرف هرگونه محصولی که گلوتن دارد می‌شود. رعایت این رژیم غذایی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین قدم‌ها برای بهبود و کنترل بیماری سلیاک است. این رژیم تنها درمان موثر برای کنترل بیماری سلیاک است و هیچ داروی خاصی نمی‌تواند از واکنش‌های بدن به گلوتن جلوگیری کند.
درمان بیماری سلیاک عمدتاً شامل مراحل زیر می‌شود:
1. اجتناب از مصرف گلوتن: مهم‌ترین قدم در درمان بیماری سلیاک اجتناب از هرگونه محصول گندم، جو، جو دوسر، آرد گندم و غلات مرتبط که گلوتن دارند، می‌باشد. بنابراین، از نان، آرد، کیک، کلوچه، شیرینی، پیتزا و... تهیه‌شده از آرد گندم یا جو دوسر باید خودداری کنند. به عنوان جایگزین می‌توان از آرد‌ها و محصولات بدون گلوتن مانند آرد برنج، آرد ذرت، آرد بلغور برنج و سایر غلات بدون گلوتن استفاده کرد.
2. مصرف محصولات بدون گلوتن: شخص مبتلا به بیماری سلیاک باید از محصولات بدون گلوتن مانند برنج، ذرت، کینوا، آرد بلغور برنج، ماهی، گوشت، مرغ، تخم مرغ، سبزیجات، میوه‌ها و... استفاده کند.
3. مراقبت از رژیم غذایی: به‌طور مداوم باید از رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی کنید و از محصولاتی که ممکن است حاوی گلوتن باشند، دوری کنید. همچنین، باید اطمینان حاصل کنید که در هنگام تهیه غذاها و پخت و پز، مخلوط نشدن محصولات گلوتن‌دار با غلات بدون گلوتن صورت نگیرد.
4. پیگیری و شناسایی منابع مخفی گلوتن: برخی محصولات و غذاها ممکن است در نگاه اول گلوتن نداشته باشند، اما به علت ترکیبات یا آلودگی ممکن است حاوی گلوتن باشند. بنابراین، مهم است که برچسب محصولات را به دقت بخوانید و به دنبال ترکیبات مخفی گلوتن مانند مالت، مودیفاید استارچ، سویا سوس و... باشید.
5. مراقبت از عوارض مرتبط: افراد مبتلا به بیماری سلیاک نیاز دارند تا مراقب عوارض مرتبط با کاهش جذب مواد مغذی از غذا شوند و از طریق مکمل‌های مواد مغذی و ویتامین‌ها، نیازهای غذایی خود را تامین کنند.
نکته مهم: تشخیص و درمان بیماری سلیاک توسط پزشک متخصص تغذیه یا گوارش لازم است. تغییر رژیم غذایی به صورت خودسرانه و بدون هدایت پزشک ممکن است به بیماری‌های دیگر مرتبط با تغذیه منجر شود. بنابراین، قبل از هر تغییر در رژیم غذایی، با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
